ประวัติศาสตร์สุโขทัย ฉบับรวบรัด

แอดมินเพจได้นำมาโพสต์อีกครั้งนึงเนื่องจากเห็นแต่ละเพจโพสต์แล้วเกรงว่าผู้อ่านจะคลาดเคลื่อนครับ แอดฯเลยรวบรวมมาโพสต์ให้อีกครั้งนึงครับ

* เนื้อหาในบทความนี้ จะนำเสนอในรูปแบบที่รวบรัดและเข้าใจง่าย ดังนั้นในบางเหตุการณ์ที่มีความละเอียดซับซ้อน อาจจะไม่ได้ปรากฏอยู่ในบทความนี้

** ปีที่ปรากฏจะใช้เป็นปีพุทธศักราช (พ.ศ.)

-----

• ประวัติศาสตร์ไทยก่อนสุโขทัย

จากหลักฐานทางโบราณคดี บันทึกของต่างชาติ รวมไปถึงตำนานและนิทานปรัมปราของไทย แสดงให้เห็นว่ามีอาณาจักรและรัฐโบราณหลายรัฐที่ได้ตั้งอยู่บริเวณพื้นที่ของประเทศไทยมาเป็นเวลายาวนานกว่าหลายพันปีแล้ว อาทิ

- อาณาจักรโยนกเชียงแสน อาณาจักรหริภุญชัย อาณาจักรล้านนา ในภาคเหนือ

- อาณาจักรอิศานปุระ อาณาจักรโคตรบูร ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

- อาณาจักรละโว้ อาณาจักรสุพรรณภูมิ ในภาคกลาง

- อาณาจักรลังกาสุกะ อาณาจักรตามพรลิงค์ ในภาคใต้

โดยรัฐทั้งหลายเหล่านี้ไม่ไปอยู่อย่างโดดเดี่ยว แต่ได้มีการติดต่อค้าขาย มีความสัมพันธ์ทางเครือญาติ รวมถึงมีการเผยแพร่และรับเอาวัฒนธรรมจากรัฐอื่น

เมื่อถึงช่วงพุทธศตวรรษที่ 17 เมื่ออาณาจักรขอมเรืองอำนาจถึงขีดสุด โดยเฉพาะในสมัยของพระเจ้าสุริยวรมันที่ 2 ผู้ทรงสร้างนครวัด และพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ผู้ทรงสร้างนครธม บรรดารัฐโบราณที่ตั้งอยู่ในบริเวณภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย ก็ได้ตกอยู่ภายใต้อำนาจและอิทธิพลของอาณาจักรขอม ทว่าหลังจากที่พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 สิ้นพระชนม์ในปี 1762 อาณาจักรเขมรก็ได้เริ่มเสื่อมอำนาจลง เปิดโอกาสให้ดินแดนต่าง ๆ ตั้งตนเป็นอิสระ ซึ่งหนึ่งในนั้นก็คือรัฐสุโขทัยซึ่งมีเมืองสำคัญคือสุโขทัยและศรีสัชนาลัย ในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 18 รัฐสุโขทัยรวบรวมกำลังก่อตั้งอาณาจักรสุโขทัยขึ้นมา

-----

อาณาจักรสุโขทัยถูกก่อตั้งขึ้นในปี 1792 บริเวณพื้นที่ของลุ่มแม่น้ำยม โดยอาณาจักรสุโขทัยมีพระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์พระร่วงปกครองรวมกันทั้งสิ้น 9 พระองค์ ดังต่อไปนี้

(1) พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ (1792 - ?)

พ่อขุนศรีอินทราทิตย์มีพระนามเดิมว่า พ่อขุนบางกลางหาว ในช่วงที่อาณาจักรเขมรเสื่อมอำนาจ พ่อขุนบางกลางหาวได้ร่วมมือกับพ่อของผาเมืองต่อสู้ขับไล่ขอมให้ออกไปจากสุโขทัยหลังขับไล่อิทธิพลของเขมรได้สำเร็จ พ่อขุนผาเมืองก็ได้ให้พ่อขุนบางกลางหาวเป็นผู้ปกครองเมืองสุโขทัยทรงพระนามว่า พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ นับเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์พระร่วงในระยะแรกสถานะของกษัตริย์สุโขทัยจะถูกเรียกว่า พ่อขุน อันเป็นส่วนหนึ่งของการปกครองแบบพ่อปกครองลูก ก่อนที่ในระยะสถานะของกษัตริย์สุโขทัยจะถูกเรียกว่า พญา แทน

-----

(2) พ่อขุนบานเมือง (? -1822)

เป็นพระโอรสของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์กับพระนางเสือง

-----

(3) พ่อขุนรามคำแหงมหาราช (1822 - 1841)

ทรงเป็นพระอนุชาของพ่อขุนบานเมือง พ่อขุนรามคำแหงมหาราชทรงเป็นกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของอาณาจักรสุโขทัย

ในสมัยของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช พระองค์ได้ทรงผูกสัมพันธไมตรีกับพญามังรายแห่งอาณาจักรล้านนา และพญางำเมืองแห่งอาณาจักรพะเยา เพื่อต่อต้านอำนาจของราชวงศ์หยวนของกุบไลข่านที่ปกครองจีนในช่วงเวลานั้น

นอกจากนี้พระองค์ยังได้นำพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท ลัทธิลังกาวงศ์ จากอาณาจักรตามพรลิงค์ (นครศรีธรรมราช) เข้ามาเผยแพร่ในสุโขทัย รวมไปถึงทรงประดิษฐ์ตัวอักษรไทย (ลายสือไทย) ในปี 1826

-----

(4) พญาเลอไทย (1841 - 1866) เป็นพระโอรสของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช อาณาจักรสุโขทัยเริ่มเสื่อมอำนาจลง และหลายเมืองได้ตั้งตนเป็นอิสระจากสุโขทัย

(5) พระยางั่วนำถุม (1866 - 1890) สันนิษฐานว่าเป็นพระโอรสของพ่อขุนบานเมือง

-----

(6) พระมหาธรรมราชาที่ 1 หรือพญาลิไท (1890 - 1911)

เป็นพระโอรสของพระยาเลอไทย พระองค์ได้ทรงนำธรรมะในพระพุทธศาสนามาเป็นหลักในการปกครอง ด้วยเหตุนี้พระองค์จึงมีพระนามว่า พระมหาธรรมราชา อันมีความหมายว่า กษัตริย์ผู้ทรงธรรม

พระมหาธรรมราชาที่ 1 ทรงเป็นกษัตริย์ไทยพระองค์แรกที่ทรงออกผนวชในขณะที่ครองราชย์ โดยในช่วงที่พระมหาธรรมราชาที่ 1 ทรงจำวัดที่วัดป่ามะม่วง ในกรุงสุโขทัย พระองค์ก็ได้ทรงสร้างวัดหลายวัด สร้างพระพุทธรูปที่สำคัญหลายพระองค์ รวมไปถึงทรงพระนิพนธ์ผลงานทางพระพุทธศาสนาอย่าง ไตรภูมิพระร่วง (เตภูมิกถา)

ในช่วงเวลาเดียวกัน ได้มีการก่อตั้งอาณาจักรแห่งใหม่ของคนไทย ซึ่งก็คืออาณาจักรอยุธยาในปี 1893 บริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่าง

-----

(7) พระมหาธรรมราชาที่ 2 (1911 - 1942)

เป็นพระโอรสของพระมหาธรรมราชาที่ 1 ในสมัยของพระองค์ อาณาจักรอยุธยาได้ขยายอำนาจจนมีกำลังที่เข้มแข็งและเข้ารุกรานหัวเมืองต่าง ๆ ของสุโขทัยจนท้ายที่สุดในปี 1921 อาณาจักรสุโขทัยก็ได้ยอมอ่อนน้อมต่ออาณาจักรอยุธยา

( พระมหาธรรมราชาที่ 3 หรือพญาไสยลือไทย (1942 - 1962)

เป็นพระนัดดา (หลาน) ของพระมหาธรรมราชาที่ 1 ทรงพยายามฟื้นฟูอำนาจของอาณาจักรสุโขทัยโดยการร่วมมือกับเจ้าผู้ครองเมืองน่าน แต่สุดท้ายก็ไม่ประสบผลสำเร็จ เพราะอำนาจของอาณาจักรอยุธยายังคงทวีเพิ่มมากขึ้น

-----

(9) พระมหาธรรมราชาที่ 4 หรือพญาบรมปาล (1962 - 1981)

ภายหลังจากที่พระมหาธรรมราชาที่ 3 สวรรคต ได้เกิดการแย่งชิงราชสมบัติระหว่างพระโอรสทั้งสองพระองค์คือ พระยารามกับพระยาบรมปาล

ในปี 1962 สมเด็จพระอินทราชากษัตริย์อยุธยาได้ทรงเข้ามาไกล่เกลี่ยความขัดแย้งของทั้งสอง โดยพระองค์ทรงแต่งตั้งให้พระยาบรมปาลเป็นพระมหาธรรมราชาที่ 4 กษัตริย์แห่งอาณาจักรสุโขทัย โดยให้ไปครองเมืองพิษณุโลกในขณะที่พระยาราม สมเด็จพระอินทราชาได้ทรงแต่งตั้งให้เป็นเจ้าเมืองปกครองกรุงสุโขทัย เมื่อพระยาบรมปาลสวรรคตในปี 1981 สมเด็จเจ้าสามพระยากษัตริย์อยุธยาได้ทรงแต่งตั้งให้พระราเมศวร พระโอรสที่เกิดจากพระราชเทวีผู้เป็นพระธิดาของพระมหาธรรมราชาที่ 3 ไปปกครองเมืองพิษณุโลก

ส่วนทางด้านกรุงสุโขทัย พระยายุธิษเฐียรพระโอรสของพระยารามได้ปกครองกรุงสุโขทัยต่อจากพระบิดา แต่ในเวลาต่อมาพระยายุธิษเฐียรก็ได้หันไปเข้าร่วมกับพระเจ้าติโลกราชกษัตริย์แห่งล้านนาเพื่อต่อต้านอำนาจของอยุธยา

ด้วยเหตุนี้สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (ซึ่งก็คือ พระราเมศวร) จึงทรงยกทัพบุกโจมตีกรุงสุโขทัยในปี 2005 ก่อนที่ในปีถัดมา สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถจะทรงผนวกอาณาจักรสุโขทัยให้เป็นส่วนหนึ่งอาณาจักรอยุธยาอย่างเป็นทางการ

เครดิต:เพจ เกร็ดประวัติศาสตร์ v 2